KAZAİ RÜŞT (ERGİN KILINMA) DAVASI
Erginlik, hukukumuzda fiil ehliyetine sahip olma açısından ayrı bir öneme sahiptir. Bu hususta hukuki düzenleme şu şekildedir:
Türk Medeni Kanunu Madde 10 – "Ayırt etme gücüne sahip ve kısıtlı olmayan her ergin kişinin fiil ehliyeti vardır."
Bu maddeden anlıyoruz ki kişinin ergin olması başlı başına fiil ehliyetine sahip olmak için yeterli değildir. Ergin olan kimsenin fiil ehliyetine sahip olabilmesi için aynı zamanda ayırt etme gücüne sahip olması ve kısıtlı olmaması gerekmektedir. Bütün bu sayılan unsurların bir veya birden fazlasının bulunmaması durumunda kişinin fiil ehliyetinin hukuki durumu ne olacaktır sorusunun cevabı ise "Kişiler Hukuku Bakımından Hak Ehliyeti ve Fiil Ehliyeti Kavramları " konulu yazımızda ele alınmıştır.
ERGİNLİK
Türk Medeni Kanunu Madde 11 – "Erginlik onsekiz yaşın doldurulmasıyla başlar. Evlenme kişiyi ergin kılar." şeklindedir.
Kanunun lafzından anlıyoruz ki halk arasında daha çok reşit olma olarak adlandırılan erginlik kural olarak kişinin 18 yaşını doldurması ile kazanılmaktadır. Kural olarak diyoruz çünkü bu hususta istisnai olarak kişinin 18 yaşından önce evlenmesi ile kişi erginlik kazanacaktır. Burada şu hususa dikkat çekmek gerekir ki:
Hukukumuzda evlenme yaşı olağan ve olağanüstü evlenme yaşı olarak iki ayrı şekilde düzenlenmektedir. Türk Medeni Kanunu madde 124'te ele alındığı üzere olağan evlenme yaşı olarak tabir edilen yaş kadın erkek ayrımı olmaksızın onyedi, olağanüstü evlenme yaşı ise yine aynı ayrım bulunmaksızın onaltı yaştır.
Onyedi yaşını dolduran kimse yasal temsilcisinin izni ile birlikte evlenebilecek iken onaltı yaşını doldurmuş olan kimse ise ancak ve ancak mahkeme kararı ile evlenebilecektir.
Türk Medeni Kanunu Madde 124 – “Erkek veya kadın onyedi yaşını doldurmadıkça evlenemez. Ancak, hâkim olağanüstü durumlarda ve pek önemli bir sebeple onaltı yaşını doldurmuş olan erkek veya kadının evlenmesine izin verebilir. Olanak bulundukça karardan önce ana ve baba veya vasi dinlenir.” demektedir.
KAZAİ RÜŞT DAVASI AÇABİLMEK İÇİN GEREKLİ KOŞULLAR
Eğer ki henüz 18 yaşını doldurmamış kanunen ergin olmayan kimse bu yaşa gelmeden önce ergin kılınmak istiyor ise, onbeş yaşını doldurmuş olması ve velisinin rızasının olması koşullarının da sağlanmış olması ile ergin kılınmakta menfaati de var ise mahkemece ergin kılınabilecektir. Ergin kılınacak kişinin iki velisinin olması durumunda her iki velinin de rızasının alınması gerekmektedir. Eğer kişi vesayet altında ise ve kısıtlı kimsenin vasisi bu davayı açak olur ise bu aşamada ayrıca vesayet makamının da izni gerekecektir. Bahsi geçen konudaki kanun maddesi ise şu şekildedir:
Türk Medeni Kanunu Madde 12 – "Onbeş yaşını dolduran küçük, kendi isteği ve velisinin rızasıyla mahkemece ergin kılınabilir."
Ergin kılınmakta kişinin ne gibi menfaatleri olabilir örnekler çoğaltılabileceği gibi bazı örnekler şu şekildedir; velisi ölmüş olan küçüğün velisinin iş yerini yönetebilmesi veyahut velisinden tamamen bağımsız kendine özgü bir iş yeri kurulmak istenmesi, küçüğün vatandaşlığı bulunan ülke vatandaşlığından izinli olarak çıkmak istemesi ve sair kişinin bu işleri yapabilmesi için ergin olmasını gerektiren hallerde kişinin ergin kılınmak için haklı sebebinin var olduğu kabul edilir.
Mahkemenin bu yönde vereceği karar ne zamandan itibaren geçerli olacaktır veya erginlik ne zaman kazanılacaktır gibi sorular Türk Medeni Kanunu 470. Maddesinde "Erginliğe mahkemece karar verilmiş ise, mahkeme aynı zamanda küçüğün hangi tarihte ergin olacağını tespit ve ilân eder.’ Erginlik mahkeme kararının kesinleşmesiyle kazanılır." şeklinde cevaplanmıştır.
Ergin kılınan kişi yukarıda da bahsedildiği üzere tam fiil ehliyetine sahip olmuş olur. Ancak buna rağmen bazı hallerde kişinin bazı iş ve işlemlerde bulunabilmesi için kanunda özel olarak belirli yaşı doldurmuş olma koşulu aranabilmektedir, bu iş ve işlemleri yapabilmek için ergin kılınan kişinin bu yaşı tamamlamış olması gerekir. Aksi halde bu iş ve işlemleri gerçekleştiremeyecektir. Örneğin mahkeme kararıyla ergin kılınan kişi ancak ve ancak 18 yaşını doldurmuş olması koşulu ile sürücü ehliyetine sahip olabilecektir. Ergin kılınmayla kişi 18 yaşın doldurulmasıyla elde edeceği oy kullanma hakkı, seçme ve seçilme hakkı, evlenme hakkı gibi hakları da elde etmiş olmaz. Bu sayılan hususların var olabilmesi için ancak ve ancak kanunda öngörülen yaşa ulaşılmış olması ve eğer mevcut ise diğer şartların da sağlanmış olması gerekmektedir.
Bu aşamada önemli görülen bir diğer husus onbeş yaşından büyük kimsenin ergin kılınmakta ne gibi menfaatinin bulunduğunun dava dilekçesinde açık bir şekilde izah edilmiş olması gerekmektedir. Bu sebeple bu konuda hukuki yardım alınması eğer gerekli ise bir vekil aracılığı ile davanın takip edilmesi faydalı olacaktır. Vekil aracılığıyla açılan davalarda, ayrıca vekaletnamede ergin kılınmaya ilişkin özel yetkinin bulunması gerekir. Genel yetkili vekaletname ile dava açılması halinde dava reddolunmayıp mahkemece bu eksikliğin giderilmesi için süre verilmelidir. Bu sebebe dayanılarak verilen dava red kararları açıkça hukuka aykırılık teşkil etmektedir.
KAZAİ RÜŞT DAVASINDA TARAFLAR
Ergin kılınma davalarında davacı, kazai rüşt davası ile ergin kılınmak isteyen kişinin fiil ehliyeti olmadığından bu kişinin velisi veya vasisi davacı olacaktır. İlgili kanunda kazai rüşt davası hasımsız davalardan birisi olarak sayıldığından bu davada davalı taraf bulunmayacaktır.
KAZAİ RÜŞT DAVASINDA GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME
Ergin kılınma davaları çekişmesiz yargı işlerinden biri olup bu davalarda Sulh Hukuk Mahkemeleri görevlidir. Yetkili mahkeme ise ergin kılınmak isteyen kişinin yerleşim yeri mahkemesidir. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 382/2-a-1 maddesinde, ergin kılınma (kaza-i rüşt) kararı verilmesine ilişkin davanın çekişmesiz yargıya ilişkin olduğu düzenlenmiştir. Yine 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 383. maddesinde çekişmesiz yargıda aksine bir düzenleme bulunmadığı sürece sulh hukuk mahkemesinin görevli olduğu belirlenmiştir. Bu durumda uyuşmazlığın sulh hukuk mahkemesinde görülüp sonuçlandırılması gerekmektedir.
DİLEKÇE ÖRNEĞİ
(ANKARA) ....... SULH HUKUK MAHKEMESİNE
DAVACILAR : Velayeten baba ad soyad (T.C. Kimlik No: …)
Velayeten anne ad soyad (T.C. Kimlik No: …)
DAVALI : Hasımsız
KONU : Kazai rüşt kararı verilmesi istemimizin arzından ibarettir.
AÇIKLAMALAR :
1. Oğlumuz ......., bizden ayrı yaşamakta olup …/…/…. doğumludur.
2. 17 yaşını doldurmuş olan oğlumuz, bizlerden ayrı olarak üniversite okumak ve geçimini sürdürebilmek adına bizlerden ayrı yaşamak istemekte ve bu hususta öncelikle bir üniversiteye yerleşebilmek adına YÖS olarak adlandırılan Yabancı Öğrenci Sınavına girebilmesi için mahkemece ergin kılınması gerekmektedir. Sınava girebilmesi için Nüfus Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü'nde gerçekleştireceği kendisini ilgilendiren işlemleri sırasında ergin olmaması müşterek çocuğumuz açısından sorun yaratmaktadır. Normal koşullarda tüm işlemleri tek başına yapan oğlumuz, YÖS sınavına girebilmek için T.C vatandaşlığından çıkması gerekmekte ve bu işlemi gerçekleştirebilmesi için; velinin rızası yeterli olmayıp vatandaşlıktan kendi rızasıyla çıkmak isteyen kimsenin; ergin ve ayırt etme gücüne sahip olmak, yabancı bir devlet vatandaşlığını kazanmış olmak veya kazanacağına ilişkin inandırıcı belirtiler bulunmak vs. gibi şartları taşımaları halinde Bakanlıkça çıkma izni veya çıkma belgesi verilebilmektedir. Bu sebeple T.C vatandaşlığından izinli olarak ayrılabilmesi için ayırt etme gücüne sahip olan ancak ergin bulunma koşulunu sağlayamayan müşterek çocuğumuzun mahkemece ergin kılınması gerekmektedir.
3. Oğlumuzun reşit kılınması açısından bir sağlık problemi bulunmadığı gibi velisi olarak bizlerin de izni bulunmaktadır.
4. İşlerini kendi başına görebilen oğlumuz, resmi işlemlerini de kendisi görebilmek için mahkemenizce reşit olduğuna karar verilmesi gerekmektedir.
HUKUKİ NEDENLER : TMK., HMK ve sair ilgili mevzuat
HUKUKİ DELLİLER : Nüfus kayıtları, yabancı uyruklu kimlik kartı, sağlık raporu, ailesinden alınmış izin belgesi ve diğer deliller.
SONUÇ VE İSTEM : Yukarıda açıklanan nedenlere binaen; mahkemece müşterek çocuğumuzun reşit olduğuna dair karar verilmesini talep ederiz. …/…/….
Ad Soyad Ad Soyad
İmza İmza