İŞVERENİN HAKLI NEDENLE DERHAL FESİH HAKKI

 

Haklı nedenle fesih hakkı,  dürüstlük kuralları gereği iş ilişkisini sürdürmesi kendisinden beklenemeyecek tarafa belirli veya belirsiz süreli iş akdini derhal feshetme yetkisi veren bir bozucu yenilik doğuran haktır.  Sürekli borç ilişkileri yaratan iş akdinde ortaya çıkan bir durum nedeniyle bu ilişkiye devam taraflardan biri için çekilmez hale gelmiş ise haklı nedenle derhal fesih hakkı ortaya çıkar.  Akdi ilişkiye devamın çekilmez (katlanılmaz) hale gelip gelmediğinin ölçütünü ise objektif iyi niyet yani dürüstlük kuralları oluşturur. Aynı şekilde, taraflardan birinin davranışı yüzünden iş ilişkisinde bulunması gereken güven temeli çökerse karşı taraf haklı nedenle fesih hakkını kullanabilir.

 

Bu yazımızda işveren açısından haklı nedenle fesih hakkını ortaya çıkaran nedenleri açıklayacağız.

 

4857 Sayılı İş Kanunu’nun 25. maddesinde işveren tarafından haklı nedenle fesih sebepleri ortaya konmuştur.

“ İşverenin haklı nedenle derhal fesih hakkı

  Madde 25 - Süresi belirli olsun veya olmasın işveren, aşağıda yazılı hallerde iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir:

  I- Sağlık sebepleri:

  1. a) İşçinin kendi kastından veya derli toplu olmayan yaşayışından yahut içkiye düşkünlüğünden doğacak bir hastalığa yakalanması veya engelli hâle gelmesi durumunda, bu sebeple doğacak devamsızlığın ardı ardına üç iş günü veya bir ayda beş iş gününden fazla sürmesi.(1)
  2. b) İşçinin tutulduğu hastalığın tedavi edilemeyecek nitelikte olduğu ve işyerinde çalışmasında sakınca bulunduğunun Sağlık Kurulunca saptanması durumunda.

  (a) alt bendinde sayılan sebepler dışında işçinin hastalık, kaza, doğum ve gebelik gibi hallerde işveren için iş sözleşmesini bildirimsiz fesih hakkı; belirtilen hallerin işçinin işyerindeki çalışma süresine göre 17 nci maddedeki bildirim sürelerini altı hafta aşmasından sonra doğar. Doğum ve gebelik hallerinde bu süre 74 üncü maddedeki sürenin bitiminde başlar. Ancak işçinin iş sözleşmesinin askıda kalması nedeniyle işine gidemediği süreler için ücret işlemez.

  II- Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri:

  1. a) İş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri için gerekli vasıflar veya şartlar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek, yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek işçinin işvereni yanıltması.
  2. b) İşçinin, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarfetmesi veya davranışlarda bulunması, yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnadlarda bulunması.
  3. c) İşçinin işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması.
  4. d) İşçinin işverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut işverenin başka işçisine sataşması, işyerine sarhoş yahut uyuşturucu madde almış olarak gelmesi ya da işyerinde bu maddeleri kullanması.(1)
  5. e) İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması.
  6. f) İşçinin, işyerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi.
  7. g) İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü, yahut bir ayda üç işgünü işine devam etmemesi.
  8. h) İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi.

  ı) İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması.

  III- Zorlayıcı sebepler:

  İşçiyi işyerinde bir haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan zorlayıcı bir sebebin ortaya çıkması.

  IV- İşçinin gözaltına alınması veya tutuklanması halinde devamsızlığın 17 nci maddedeki bildirim süresini aşması.

  İşçi feshin yukarıdaki bentlerde öngörülen sebeplere uygun olmadığı iddiası ile 18, 20 ve 21 inci madde hükümleri çerçevesinde yargı yoluna başvurabilir. ”

 

Kanunda yer verildiği üzere sağlık sebepleri, ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan haller, zorlayıcı sebeplerin varlığı ve işçinin gözaltına alınması veya tutuklanması halinde şartları oluştuğu takdirde işveren tarafından iş sözleşmesi haklı nedenle feshedilebilecektir.

 

Bu sebeplere yakından inceleyecek olursak;

 

1- Sağlık sebepleri: İşçinin kendi kastı ile yani bilerek ve isteyerek hastalanmasına veya sakatlanmasına yol açacak bir olayın meydana gelmesi, derli toplu olmayan yaşayış şekline sahip olması örneğin aşırı alkol düşkünlüğü ve bunun sonucunda hastalanması gibi durumların ortaya çıkmasıdır. Fakat bu durumlar tek başına haklı nedenle fesih için yeterli değildir. Aynı zamanda ortaya çıkan bu durumların işçinin devamsızlığına sebep olması ve bu devamsızlığın da ardı ardına 3 işgünü veya bir ayda beş işgününden fazla sürmüş olması gerekir.

Aynı şekilde işçinin tedavi edilemeyecek bir hastalığa tutulması, bu hastalığın işyerinde çalışması açısından sakıncalı olması ve bu durumun Sağlık Kurulunca saptanması halinde de işveren tarafından haklı nedenle fesih yapılabilmektedir.

 

2- Ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri: İşçinin işvereni yanıltması, işçinin şeref ve namusa dokunacak sözleri ve davranışlarının olması, işçinin cinsel tacizde bulunması, işçinin sataşması ve sarhoşluğu, işçinin doğruluk ve bağlılığa (sadakate) uymayan davranışlarının olması, işçinin işyerinde suç işlemesi, işçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir nedene dayanmaksızın işe devamsızlığı, işçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi, işçinin iş güvenliğini tehlikeye düşürmesi veya işverenin malına zarar vermesi gibi hallerin varlığı halinde işveren tarafından haklı nedenle iş sözleşmesi feshedilebilir.

 

3- Zorlayıcı sebepler: Sel, kar, deprem gibi doğal olaylarla ulaşımın kesilmesi, salgın hastalık nedeniyle bölgenin dışına çıkışın yasaklanması gibi sebepler zorlayıcı neden olarak sayılabilir. Ancak yalnızca zorlayıcı nedenlerin varlığı yeterli olmamakta, aynı zamanda bu zorlayıcı sebepten kaynaklı olarak işçinin bir haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan bir zorlayıcı sebebin ortaya çıkması gerekir. Belirtmek gerekir ki, bu zorlayıcı sebeplerin işyerinde yahut işverenin çevresinde meydana gelmesi halinde zorlayıcı nedene dayanarak işveren iş akdini haklı nedenle feshedemez.

 

4- İşçinin gözaltına alınması veya tutuklanması: Bu hallerde de gözaltı veya tutukluluk sürelerinin Kanun’un 17. Maddesinde yer alan bildirim sürelerini (2-8 hafta) aşması gerekir.

 

Söz konusu sebeplerin varlığı, haklı sebep oluşup oluşmadığı gibi durumların analiz edilebilmesi için iş hukuku alanında uzman avukatlarla bu süreci yürütmekte fayda vardır. Aksi takdirde iş akdinin haklı nedene dayanmaksızın haksız bir şekilde feshedilmesi halinde ortaya çıkan zarardan işveren sorumlu olacaktır.